W 1920 r. przyszedł na świat Franciszek III Paschek, zwany przez rodzinę i przyjaciół rodziny, do końca życia i po śmierci, „Anusiem”; Maria miała wówczas 35 lat, jej mąż 42. Kiedy syn miał zaledwie cztery lata, zmarł Franciszek II. Ciężar kierowania browarem i gospodarstwem spadł na Marię Paszkową, która dała się poznać jako kobieta silna i przedsiębiorcza. Z jednej strony - wielu osobom, w tym krewnym, wydawała się zdystansowana i chłodna z temperamentu, z innej strony – jest kilka przekazów o jej działalności charytatywnej wypełnionych serdeczną wdzięcznością. Grybowianka Barbara Młott-Mąkosa wspomina o festynach i ślizgawkach dla okolicznych dzieci, jakie w browarze organizowała pani Paszkowa.

Artykuł w "Nowym Dzienniku" (30 VII 1934) donosił o pomocy dla żydowskich powodzian:

„2 tysiące rodzin żydowskich padło ofiarą powodzi. Szlachetny czyn chrześcijanki.
[…] Właścicielka browaru w Grybowie p. Paszkowa, chrześcijanka udzieliła schronienia 52 dzieciom żydowskim, pochodzącym z dzielnicy Piekło w Nowym Sączu. Ten humanitarny czyn wywołał żywy oddźwięk w całem społeczeństwie”.

"Ilustrowany Kurier Codzienny" (16 XI 1935), donosił o uhonorowaniu przez papieża Piusa XI Marii Paszkowej, właścicielki browaru w Siołkowej i dra praw burmistrza Wincentego Warzechy (jej powinowatego, jako męża Janiny zd. Wierzbickiej, córki Marii zd. Paschek), medalem „Pro Ecclesia et Pontifice” w związku ze wsparciem organizacji I Podhalańskiego Kongresu Eucharystycznego, który odbył się w Grybowie w czerwcu tego samego roku.

Warto wtrącić tutaj, choć nie dotyczy omawianej filantropijnej działalności Marii, jeszcze jedną wzmiankę z „IKC” (3 X 1938) - o „zbrodniczej pułapce na szosie” poczynionej przez „wiejskich wyrostków” z Cieniawy na samochody przejeżdżające trasą Nowy Sącz-Grybów; w wyniku najechania na „zbrodniczą” barykadę ucierpiał samochód „Marii Paszkowej z Grybowa” prowadzony przez jej osobistego kierowcę (sprawcy zostali skazani na 8 miesięcy więzienia).

​

W czasie II wojny światowej browar został przejęty we władanie przez niemieckich okupantów, z ramienia Rzeszy zarządzał nim Ronald Decker, Niemiec pochodzący z Dąbrówki k. Nowego Sącza.

58-letnią Marię osadzono w obozie Auschwitz, według kartotek obozowych trafiła tam 30 czerwca 1943 r. Jej numer więźniarski to 47626. Według relacji rodziny Maria przeniesiona została z Oświęcimia do obozu Ravensbrück; część drogi do północnych Niemiec więźniowie pokonać musieli pieszo. Artykuł w „Almanachu Sądeckim” B. Święs podaje hipotetyczne powody aresztowania i zesłania do Auschwitz:

„Na początku 1943 roku Maria Paschek zostaje aresztowana przez gestapo i zesłana do obozu karnego w Oświęcimiu. Powód aresztowania pani Paschek jest do dziś niejasny i nieznany. Przypuszczać należy, że powodem aresztowania, mógł być syn Franciszek, ps. "Kmicic", który zbiegł przed aresztowaniem i dostał się do oddziału partyzanckiego Armii Krajowej. Innym powodem, jak sądzono, mogły być przechowywane przez Marię Paschkową żydowskie przedmioty kultu religijnego, takie jak: Święte księgi, tj. Tora i Talmud, siedmioramienne złote i pozłacane czy srebrne świeczniki. Fakt przechowywania przez panią Paschek żydowskich precjozów prawdopodobnie zdradził pracownik browaru, furman Józef Górski, będący na usługach niemieckiego gestapo”.

​

Motyw ukrywania żydowskich przedmiotów kultu i kosztowności jako powód aresztowania Marii potwierdzają krewni (relacja Marii Pozarzyckiej). Rozległy opis wydarzeń związanych z „żydowskim depozytem” znajduje się w niepublikowanym maszynopisie mieszkańca Siołkowej Stanisława Oleksego pt. „Z wędrówek po żydowskich szlakach mojego miasteczka Grybów” (1980, w zbiorach autora, dzięki uprzejmości córek: Jadwigi Oleksy-Woźniak i Krystyny Oleksy), cytat in extenso, z uwagi na pierwotny charakter publikacji oraz szczegóły funkcjonowania samego browaru:

„Aresztowania w browarze a sprawa żydowska.

Pod koniec lutego 1943 roku całą okolicę obiegła przykra wiadomość o aresztowaniu Marii Paszek przez gestapo […] W imieniu swojego małoletniego syna browarem energicznie i sprawnie kieruje Marietta czyli Maria Paszek. Jest kobietą skromną i przystępną choć stanowczą i upartą. W zakładzie i gospodarstwie rolnym zatrudnia kilkudziesięciu pracowników. Byli to pracownicy stali, gdzie praca przechodziła z zatrudnionego ojca na syna. O zatrudnieniu u Paszkowej marzył niejeden bezrobotny. Wiadomość o aresztowaniu Paszkowej zwróciła uwagę wśród wielu osób, chociaż w tym czasie Niemcy nie musieli mieć specjalnego powodu do aresztowania. Snute były domysły i przypuszczenia co do postępowania Niemców w stosunku do tej kobiety. Przypuszczano, że mogło to mieć związek z jej synem Franciszkiem, który już dużo wcześniej poszedł „w partyzanty" i był dowódcą zorganizowanego przez siebie oddziału o czym na pewno zostali poinformowani Niemcy i w odwecie aresztowali jego matkę. Były przypuszczenia również i takie, że mieli ochotę przejąć tak dochodowe przedsiębiorstwo w związku z czym postarano się najpierw usunąć jego prawowitą właścicielkę. Po wielu latach […] uczestnicy tamtych wydarzeń pozostali jeszcze przy życiu zdecydowali się ujawnić pewne sprawy mające wpływ na ich przebieg. Wynika z tego, że ówczesne aresztowanie Paszkowej miało ścisły związek z grybowskimi Żydami. […] Wszystkim wiadomo, którzy pamiętają przedwojenne czasy, że 95% odbiorców piwa z browaru Franciszka Paszka w Grybowie to byli Żydzi. Oni prowadzili składy, rozlewnie piwa, karczmy, wyszynki i w ich rękach znajdowała się prawie całkowita dystrybucja tego napoju. Żydzi rozumiejąc swój zagrożony byt pomyśleli o ukryciu i przechowaniu najbardziej wartościowych przedmiotów kultu religijnego takich jak święte księgi tj. Tora, Talmud i inne spisywane przez tysiące lat objawienia i nauki swoich licznych proroków, jak również wyposażenia żydowskich bożnic np. misternie kształtowane siedmioramienne złote, pozłacane i srebrne świeczniki, niezbędne rekwizyty każdego ich nabożeństwa. Żydowska starszyzna pragnąc uchronić skarby swojej religii i kultury pozbierała wszystkie cenne rzeczy, starannie zapakowała i pomyślano, że najlepiej było by przechować u Marii Paszek. Pod osłoną nocy kilku Żydów utrzymujących z nią kontakty handlowe udało się do niej z prośbą przechowania ich skarbów. Paszkowa ociągała się z przyjęciem, aż w końcu wyraziła zgodę na przechowanie. Wzięła wszystkie rzeczy w depozyt. Pod umówiony adres posłano nocą furmankę z dwoma zaufanymi ludźmi z browaru, załadowano kilka opieczętowanych skrzyń przewożąc je następnie do browaru, które z kolei zostały ukryte w przepastnych, ciemnych piwnicach, gdzie leżakowało wyprodukowane piwo. Zatrudnione przy tej operacji osoby zostały zobowiązane do bezwzględnej tajemnicy. Z przestrzeganiem wszelkich tajemnic różnie bywa, bo przy przewrotnej naturze człowieka słowo "tajemnica" przynosi zupełnie odwrotny skutek od zamierzonego. Tak było i tym razem. Pracowników browaru dzieliło się wówczas na dwie grupy - tych co byli zatrudnieni przy produkcji piwa i drugich, którzy pracowali na gospodarstwie rolnym zw. służącymi. Między tymi drugimi był chłopak, który znalazł tu służbę i pracował od kilku lat. Na tego sympatycznego młodzieńca zwróciła uwagę Paszkowa. Zlecała mu załatwianie różnych spraw z czego starał się wywiązać jak najlepiej i wkrótce uważano go za zaufanego Paszkowej, a niektórzy nawet za jej pupilka. Paszkowa zleciła jemu dostarczenie i ukrycie w piwnicach "żydowskiego depozytu", z którego to zadania wywiązał się bardzo dobrze. […] Michał [imię zmienione] został zaproszony na wiejskie wesele w charakterze drużby do swojego dobrego znajomego […] najładniejsza i najbardziej szykowna spośród druhen wybrała sobie jego za partnera […] Wkrótce sympatyczna, miła, wesoła i świetnie tańcząca dziewczyna złamała tą barierę tak, że zapatrzony w nią Michał myślał sobie - skarb nie dziewczyna. Siedząc przy weselnym stole raczyli się obficie alkoholem i w pewnym momencie Michał ujął jej rękę na której dostrzegł na palcu piękny złoty pierścień z dużym szafirowym kamieniem, którym się zachwycił pytając skąd ma takie cacko. Na to dziewczyna odpowiedziała, że dostała w prezencie od koleżanki Żydówki. Michał potwierdził, że wie, jak piękne rzeczy mieli Żydzi bo sam je woził. Zdziwiona dziewczyna podchwyciła z zainteresowaniem odpowiedź Michała dopytując się, co woził. Michał zorientował się że niechcąco się wygadał i starał się zbyć zainteresowanie dziewczyny mówiąc, że tylko tak mu się powiedziało. […] W kilka dni później aresztowano Michała i odstawiono do nowosądeckiego gestapo, a to potrafiło uzyskać od niego dalsze informacje. Początkowo wypierał się wszystkiego, wówczas zaprowadzono go do maleńkiej ciemnej celi i zapalono światło. Zobaczył tu nieruchomo leżącą do połowy obnażoną ludzką postać, której ciało pokryte było krwawą posiniałą miazgą wydającą ciche jęki. Gestapowiec warknął na Michała i powiedział że ten też nic nie wiedział ale pomogliśmy mu sobie przypomnieć dokładnie wszystko. Na terenie browaru pojawiło się gestapo, odnalazło schowek i załadowawszy na samochód schowane rzeczy zabrali ze sobą właścicielkę browaru. Po pewnym czasie Michał opuścił więzienie i powrócił na swoje dawne miejsce do browaru. W browarze zastał nowego gospodarza Deckera, nowosądeckiego Niemca z Dąbrówki. W niedługim czasie nadeszła wiadomość, że Maria Paszek skierowana została do karnego obozu w Oświęcimiu, skąd jednak po zakończeniu działań wojennych szczęśliwie powróciła.

Michałowa dziewczyna - druhna na wiejskim weselu, jak się okazało była agentem gestapo. Słowo agent to za dużo powiedziane - ona była informatorem, a agentem miał być jej narzeczony, który do dalszego rozpracowania otrzymał ten niepełny temat i w tym celu posłużył się swoją dziewczyną.”

​

Inny motyw aresztowania Marii Paszek zachował się w historiografii związanej z grybowskimi komórkami Polskiego Państwa Podziemnego. J. Bieniek, bp J. Gucwa, a za nimi S. Dąbrowa-Kostka oraz K. Drzymała wspominają o zaangażowaniu Franciszka III Paszka w konspirację już w 1939 r.
Dąbrowa-Kostka, powołując się na Bieńka, Gucwę i relację samego Paszka, pisze o zawiązaniu pierwszych konspiracyjnych działań w 1939 r. wraz z kpt. Wiśniewskim z Bobowej, przy organizacji akcji przerzutów kilku oficerów polskich „korzystając z usług Żyda zajmującego się szmuglem piwa”.

J. Gucwa (biskup, wcześniej partyzant ps. „Szumny” w oddziale „Kmicica”) wspomina wczesną działalność podziemną Paszka i – wprost – zaangażowanie jego matki:

„[po zbiegnięciu przed aresztowaniem] przybiegł on na plebanię ks. Dziedziaka pod Chełm, gdyż taki plan ustaliła wcześniej na wszelki wypadek z Księdzem przewidująca matka Franciszka. Zdenerwowani niepowodzeniem gestapowcy zaaresztowali tylko tę kobietę z pochodzenia Francuzkę i po śledztwie w Nowym Sączu zesłali ją do obozu w Oświęcimiu. […] z początkiem 1943 r. przyszedł do mnie Józef Dziedziak, gospodarz na Podchełmiu, brat księży Dziedziaków. Przekazał mi wiadomość, że na plebanii ukrywa się Franciszek Paszek i pragnie dziś wieczorem spotkać się ze mną i Władysławem Radzikiem. […] Paszek, mimo niespodziewanego wyrwania go z dobrobytu i wygody oraz ostatnich przeżyć, był w dobrej formie […] poinformował, że uda się w gorlickie, by nawiązać kontakt ze znajomymi w tamtejszych dworach i komendą organizacji. Zorientuje się, czy nadszedł już czas utworzenia oddziału partyzanckiego. I zaproponował ścisłą współpracę w dalszej walce z wrogiem oraz w tworzeniu grupy partyzanckiej. Był uzbrojony w pistolet z zapasem amunicji. […] Pierwsze kontakty z organizacją Związek Walki Zbrojnej nawiązał przez kpt. Wiśniewskiego z Bobowej, brata nauczycielki Sekułowej. W 1941 r. założył z nim placówkę ZWZ w Bobowej, która jednak rozpadła się po aresztowaniu. Po najeździe Niemców na Rosję Paszek porozumiał się z Janem Pękalą, bratem biskupa Pękali i wspólnie ukrywali kilku wojskowych. Bahnschutz ze Stróż wpadło na ich trop i powiązania z Paszkiem. Niebezpieczeństwo zdołała zażegnać matka Franciszka. Oficerów zdołano przerzucić, pozostał tylko lotnik Wlaszak, który ukrywał się w Grybowie.”

​

W podobnym brzmieniu przekazuje przebieg zdarzeń Józef Bieniek:

„Odrębną  pozycję  w  grybowskim  ruchu  oporu  stanowi  browar  na tak  zwanych  Strzylawkach,  będący  wówczas  własnością  polsko-francuskiej  rodziny  Paszków.  Na  terenie  browaru  istniała  silna  komórka ZWZ,  którą  zorganizował  i  kierował  syn  właściciela  browaru,  Franciszek,  pseudonim  „Kmicic".  W  lutym  1943  r.  gestapo  dokonało  najazdu na  browar  i  za  nieobecnego  „Kmicica"  aresztowało  jego  matkę  Mariettę  z  Marlierów  Paszkową.  Zmuszony  do  ukrywania  się  oddał  swe  siły w  zupełności  sprawom  ruchu  oporu,  stając  się  jednym  z  organizatorów oddziału  partyzanckiego  i  w  końcu  jego  dowódcą.” („Wojskowy ruch oporu w Sądecczyźnie. Część III – placówki”, J. Bienek, „Rocznik Sądecki”, t. XIV, 1973)

Oddział „Żbik”, zawiązany wiosną 1943 r., w skład którego weszła grybowska grupa „Kmicica” (czasem zwany we wspomnieniach partyzantów oddziałem „Kmicic”) do lata 1944 roku kierowany był właściwie przez Stanisława Siemka ps. „Świerk” z Ropy, z Paszkiem jako zastępcą. W wyniku choroby i niedyspozycji „Świerka” dowództwo przejął Paszek.

​

Dwuletnia działalność oddziału Siemka i Paszka, który rekrutował partyzantów głównie spośród młodzieży Ziemi Grybowskiej i Gorlickiej, a który rozrósł się z kilkunastu do około stu żołnierzy (na późniejszym etapie włączono w działania dodatkowo 40 uwolnionych jeńców radzieckich z Azerbejdżanu), koncentrowała się na terenie powiatów nowosądeckiego, gorlickiego, tarnowskiego i jasielskiego. Jedynie skrótowo przytoczę zasługi oddziału, których rozległego opracowania, z syntezą dostępnych źródeł, dokonał K. Drzymała (nie ustrzegając się jednak błędów, jak nazwanie ojca Kmicica, Franciszka II Paschka, Niemcem). Oddział przeprowadził kilkadziesiąt akcji zbrojnych i dywersyjnych, rozbrajając żołnierzy i placówki niemieckie, dezorganizując transport i zaopatrzenie wojska niemieckiego, odbijając więźniów, rozbijając niemieckie obławy, oraz prowadząc akcje umoralniające, tj. likwidowanie i ostrzeganie konfidentów. Oddział udzielał pomocy zbiegom z obozów koncentracyjnych i obozów jenieckich, w tym członkom wojsk alianckich. Co podkreślają historycy i świadkowie, oddział „Kmicica” nie szafował życiem ludzkim, operując w sposób przemyślany, utracił tylko 8 żołnierzy (Bieniek). Sam Paszek wielokrotnie uszedł z życiem z niemieckich obław, jak w przypadku napaści Bahnschutzpolizei na spotkanie dowódców różnych stronnictw Polski Podziemnej w Stróżach w domu Mogilskich, gdy od niemieckich kul i granatów zginęli Frederick Sheady „Aliant” oraz Stanisław Dywan „Kasztan”, czy w czasie tzw. „Krwawej Wigilii” 1944 r. na grybowskim Podchełmiu, gdy śmierć poniósł Jan Poczobutt-Odlanicki „Kniaź”.

​

Grybowianin Włodzimierz Olszewski, który w oddziale Paszka pełnił funkcję organizatora zaopatrzenia, tak, poetyzując, opisuje „Kmcicia” we wspomnieniach: „Wtedy wiedziano o nim powszechnie, lecz mało kto widział go na własne oczy. Działał niespodziewanie, zaskakująco, w najmniej oczekiwanych momentach i zapadał w lasy jak widmo… Walka z nim była jak walka z cieniem. Czynione przez Niemców zasadzki spalały na panewce, bo tam gdzie powinien być, już dawno go nie było. […] Nigdy nie ryzykował życia swych podwładnych i odznaczał się niezmiernie ważną cechą – miał wyjątkowe szczęście, dlatego nie raz jego poczynania nazwane były ryzykanckimi, a to tylko zimne wyważenie sytuacji no i ta spora doza szczęścia dawała mu sukcesy […] Był zawsze ze swym ludźmi, co zjednywało mu ich serca i podnosiło autorytet. Nie dojadał jak oni, nie dosypiał jak oni, bił wszy jak oni, budził się nie raz z twarzą w błocie jak oni. Mieli swoje w ziemi kopane ziemianki […] i pomyśleć, że w żyłach tego żarliwego Polaka nie płynęła ani jedna kropla krwi polskiej; był synem Francuzki i Słowako-Węgro-Austriaka.” („Wielki – mały – Kmicic”, W. Olszewski, maszynopis w posiadaniu córki).

Wsparcie aprowizacyjne dla oddziału płynęło przede wszystkim z terenu Grybowa, Białej Niżnej i Wyżnej, Kąclowej, Gródka, Ropy. Szczególnie zasłużyli się mieszkańcy Podchełmia, wysoko wyniesionego terenu na pograniczu tych miejscowości, u stóp góry Chełm. Literatura tematu wymienia kilkadziesiąt rodzin z tych miejscowości, które wspierały oddział „Kmicica” wyżywieniem, kwaterunkiem i łącznictwem.

​

Relacja Włodzimierza Olszewskiego przytacza nieco odmienną wersję, kładąc nacisk na unikanie nadmiernego obciążania i narażania ludności okolicznych wsi: „oddział Kmicica stale się rozrastał i stale potrzeba było coraz więcej żywności. Kmicic nie bazował tylko na tym, co sam mógł zdobyć, ani na pomocy w miejscach postoju, aby nie ściągać na tych ludzi represji niemieckich. Dlatego też pracując w browarze zorganizowałem spotkanie z kierownikiem browaru Karolem Stowiczkiem, który przyrzekł dawać pszenicę przydzieloną do produkcji piwa, oraz melasę cukrową, stanowiącą dodatek do produkcji piwa. Pszenica i jęczmień szedł via młyn na Białej Niżnej, szczególnie dzięki odważnemu księdzu Jarońskiemu. […] Osobiście organizowałem papierosy w miejscowej trafice i osobiście dostarczałem je wraz z mniejszymi beczółkami na swoim rowerze. […] Od rządcy majątku rolnego skonfiskowanego przez Niemców wraz z browarem otrzymywałem zboże, które robotnicy browarscy nocą wynosili poza zabudowania browarskie i stamtąd zabierane były przez żołnierzy Kmicica. Akumulatory ładowane były także w browarze. Kmicic posiadał radiostację, do której potrzebne były anody i akumulatory, ładował je potajemnie oczywiście maszynista browarski Iwaniec i jego pomocnik Jan Michalik. […] Większy punkt odbioru był w pralni za domem mojej matki Katarzyny Olszewskiej przy ulicy Ogrodowej za cmentarzem. Pomagał w tej akcji miejscowy proboszcz Jan Solak […] W obszernych zabudowaniach słodowni były składy zboża z kontyngentów ściągniętych przez Niemców od rolników. Kierownikiem był grybowianin Władysław Maciejowski, który także przez palce patrzył na to jak ginęły worki ze zbożem, niby tego nie widząc.”

Olszewski wspomina również udział w akcjach przerzutowych oficerów i uciekinierów w latach przed utworzeniem oddziału Paszka, których przed rozbiciem w 1942 r. dokonywała grybowska placówka ZWZ na szlaku Tarnów-Grybów-Izby - „na Węgry”: „w ten sposób przedostał się do Francji i potem do Anglii mój brat Zygmunt Olszewski”. Szlak przerzutowy i zaangażowane w niego grybowskie rodziny są przedmiotem osobnego opracowania autora, podsumowującego stan dostępnej wiedzy („Łemko, Żyd, Polak w służbie Polski Podziemnej”, K.Kmak, 2021).

​

Franciszek Paszek „Kmicic” w styczniu 1945 r. zdał broń, wkrótce jednak został aresztowany przez NKWD, lecz udało mu się zbiec z transportu na wschód w okolicy Biecza i wiosną tego samego roku uciekł za granicę. Według Włodzimierza Olszewskiego Paszek zgłosił się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, lecz odmówiono mu służby ze względu na podejrzenie kontaktu z Armią Radziecką, za sprawą przyjęcia do oddziału Azerów, jeńców niemieckich odbitych na stacji w Ciężkowicach. Ze względu na francuskie pochodzenie matki wstąpił do Legii Cudzoziemskiej, w stopniu kapitana (fakt ten należy poddać dalszej weryfikacji). Jednak w obliczu planów wysłania jego oddziału do Wietnamu, z poślubioną Austriaczką Irmą wyjechał do Ameryki Południowej. Tam, w Chile, przyszła na świat ich córka, Francoise. Do Austrii powrócili po zakończeniu wojny francusko-wietnamskiej (relacja W. Olszewskiego, maszynopis). Z 1972 r. pochodzi przechowywany przez córkę Włodzimierza Olszewskiego dokument, poświadczony notarialnie przez not. Kwiatka w Nowym Sączu, w którym „Kmicic” zaświadcza o udziale Olszewskiego w swoim oddziale; sygnowany przez „Kmicica” dokument zapisany jest na papeterii z drukowanym nazwiskiem „François Paszek-Marlier” – stąd ostatni człon to właściwa, oryginalna pisownia nazwiska jego matki, Marii (w dotychczasowej literaturze występuje pisownia „Marler”).

B. Święs w „Almanachu Sądeckim” pisze o udziale Paszka w Armii Andersa i walce pod Monte Cassino. Taka wersja zdarzeń nie wytrzymuje konfrontacji z relacjami rodziny, historyków i W. Olszewskiego.

​

Maria (Marietta) Paszkowa, mimo dojrzałego wieku i ciężkiej pracy fizycznej w obozie, szczęśliwie powróciła do Siołkowej i objęła na powrót prowadzenie zakładu piwowarskiego. Niestety już w styczniu 1946 roku w wyniku nacjonalizacji przez władze komunistyczne browar zostaje własnością państwa. Maria dostaje od nowego zarządcy, Franciszka Olszewskiego, „zezwolenie” na pozostanie w lokalach mieszkalnych odebranego jej browaru.

​

Tragiczny los w czasie wojny spotkał też innego potomka Paschków. W Mauthausen zginął Stanisław Wierzbicki, syn Marii zd. Paschek (córki Franciszka I i Franciszki) i lekarza Gustawa Wierzbickiego.

Krakowianin Gustaw Wierzbicki znalazł się w Grybowie jako zastępca lekarza miejskiego, Adama Jakubowskiego (który sprawował również urząd burmistrza), gdy ten u kresu życia zachorował. W browarze, przedstawiony przez aptekarza grybowskiego Józefa Hodboda Gustaw zakochał się w córce właścicieli. Po roku para była już małżeństwem. Zamieszkali w domu, będącym w posiadaniu potomków do dziś, przy ul. Grunwaldzkiej w Grybowie (niegdyś ul. Kolejowa, od 1910 r. Grunwaldzka). Dom ten, przeznaczony na wiano córce Marii, został zakupiony przez Paschków od dra Ignacego Jendla na kredyt, gdyż byli wyczerpani finansowo rozbudową i modernizacją browaru (a zapewne również fundacjami na budowę nowego kościoła). Po śmierci rodziców Marii w 1916 r. Wierzbiccy spłacali dom doktorowi Jendlowi do roku 1924.

Do tegoż domu w 1940 r. granatowy policjant Bronisław Kubala przybył aresztować Gustawa Wierzbickiego; nie zastając ojca, aresztowano syna, Stanisława Wierzbickiego. Trafił on jednym z pierwszych transportów do obozu Auschwitz 30 sierpnia 1940 r. Jego numer więźniarski to 3558. Ponad dwa lata przeżył tam, pracując w obozowej kuchni. Po tak długim czasie przetransportowano go do obozu Mauthausen, gdzie zginął 20 października 1942 r. od zastrzyku z fenolem w serce. W tym samym dniu i chwili, gdy aresztowano St. Wierzbickiego, aresztowania uniknął w ukryciu Zbigniew Skolicki, mąż Marii Skolickiej zd. Wierzbickiej, córki Gustawa i Marii zd. Paschek, późniejszy prezydent Krakowa w latach 1959-1969, przebywający często w Grybowie. Doświadczony bólem po stracie syna, po kilku miesiącach zmarł Gustaw Wierzbicki.

Maria Paszkowa przekazała część mebli z mieszkania w browarze na grybowską plebanię pod pieczę ks. Jana Solaka, część z nich oglądać można w mieszczącym się w Starej Plebanii Muzeum Parafialnym. Zmarła w 1968 r. i pochowana jest w skromnej rodzinnej mogile.

​

Pisząc artykuł o browarze grybowskim nie sposób pominąć kontrowersyjnej sprawy kryminalnej, brutalnego morderstwa dokonanego w biały dzień na rodzinie Stowiczków. 23 czerwca 1946 r., w niedzielę, w drodze z browaru do kościoła, z rąk skrytobójczych morderców zginęli kierownik techniczny browaru Karol Stowiczek (z pochodzenia Czech) i jego żona Józefa Stowiczek. Według relacji grybowian sprawców nie wykryto, a sprawa ta nie doczekała się należytego opisania w opracowaniach historyków (nekrolog w „Dzienniku Polskim”, 11 lipca 1946). Para osierociła nastoletnią córkę, która przez pewien czas mieszkała w Grybowie (relacja Stefanii Lipińskiej).

​

Zakończenie życia „Kmicica” wspomina jego dawny podkomendny bp J. Gucwa, przytaczając słowa ich wspólnego grybowskiego kolegi, ks. Zbigniewa Bernackiego, Rektora Polskiej Misji Katolickiej we Francji: „Na śmierć przygotowałem go przy pierwszych odwiedzinach w lutym, a potem pochowałem go 4 marca. Zdrowie miał zszarpane wojennymi przeżyciami i często chorował. Ostatnią chorobę zniósł z heroiczną cierpliwością i spokojem”. Franciszek III zmarł 27 lutego 1977 w Dornbirn. Bp Gucwa podaje też informację o odznaczeniu Paszka Krzyżem Virtuti Militari (potwierdzoną przez Olszewskiego).

​

Córka „Kmicica” z rodziną do dziś zamieszkuje w miasteczku Dornbirn. Co warte odnotowania, wnuczka „Kmicica”, Tamira, pozostaje przy nazwisku rodowym Paszek, o polskiej pisowni, mimo pochodzenia hindusko-austriacko-francusko-czeskiego. Tamira Paszek jest zawodową tenisistką, grającą w turniejach Australian Open, French Open, US Open i na Wimbledonie, osiągając w karierze nr 26 w rankingu WTA, wielokrotnie pokonując najlepsze zawodniczki z pierwszej dziesiątki; trzykrotnie wygrała turnieje WTA i trzykrotnie ITF.

​

W Grybowie nadal mieszkają potomkowie rodziny Paschków, wnukowie Marii Wierzbickiej zd. Paschek i Janiny Warzecha zd. Wierzbickiej. W przeciwieństwie do córki i wnuków „Kmicica”, którzy przejęli po nim spolszczoną wersję nazwiska „Paszek”, potomkowie Karola Paschka, brata Franciszka II, do dziś mieszkający w Polsce, zachowują po pradziadkach tradycyjną, austriacką pisownię nazwiska.

Browar w Siołkowej po przejściu przemian własnościowych w latach 80. i 90. XX wieku trafił do pochodzącej również zza Karpat rodziny Chovanec, która modernizuje markę „piwa z Grybowa”; jest ono dziś szeroko dystrybuowane w całej Polsce, korzystając z trendu stawiania przez konsumentów na browary regionalne.

We wrześniu 2020 roku na grybowskim Podchełmiu, w pobliżu kaplicy i plebanii, gdzie zawiązywał się oddział „Kmicica” powstał mural przedstawiający jego przywódcę, Franciszka Paszka, w ramach projektu artystyczno-historycznego i edukacyjnego „Cichy Memoriał – Grybowska Saga”, który wspólnie z artystą Arkadiuszem Andrejkowem rozwinęło stowarzyszenie Saga Grybów.

​

Bibliografia:

Centralny Rejestr Więźniów, Repozytorium Cyfrowe Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau

Księgi chrztów parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Grybowie, Arch. Diecezjalne w Tarnowie

Rejestr Mieszkańców, Akta miasta Grybowa, Arch. Narodowe w Krakowie, oddział w Nowym Sączu

Maria Pozarzycka, Francoise Paszek, Andrzej Zoll, Krystyna Wójtowicz, Stefania Lipińska, Barbara Młott-Mąkosa – relacje

„Ilustrowany Kurier Codzienny”, 27 kwietnia 1916, 16 listopada 1935, 3 października 1938

„Nowy Dziennik”, 30 lipca 1934

„Dziennik Polski”, 11 lipca 1946

„Mieszczanin”, 15.08.1903

„Skorowidz przemysłowo-handlowy Galicyi", Wyd. Drukarni Polskiej we Lwowie, 1912

"Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1932/33" wyd. Warszawa 1932.

J. Bieniek, „Wojskowy ruch oporu w Sądecczyźnie. Część III – placówki”, w: „Rocznik Sądecki” t. XIV, Nowy Sącz 1973

S. Dąbrowa Kostka, „Grybów i okolicy podczas II wojny światowej”, w: „Grybów. Studia z dziejów miasta i regionu” t. II, red. D. Quirini-Popławska, wyd. Universitas, Kraków 2000

E. Drozd, „Linia kolejowa Tarnów - Leluchów – Orlov”, w: „Almanach Muszyny”, 2000

K. Drzymała, „Oddział partyzancki „Żbik” z Obwodu Gorlice AK”, wyd. IPN, Warszawa 2011

J. Gucwa, „Z leśnych koszar do kapłaństwa”, Tarnów 1992

K. Kmak „Łemko, Żyd, Polak w służbie Polski Podziemnej”, www.saga-grybow.com/lemko-zyd-polak-w-polskim-podziemiu-szlak-kurierski-przez-grybow - dostęp dn. 15.08.2021

S. Oleksy, „Z wędrówek po żydowskich szlakach mojego miasteczka Grybów”, maszynopis w arch. autora, 1980

W. Olszewski, zbiór maszynopisów w arch. Rodziny

A. Pawlus, „W polskim Semmeringu – podróż z Grybowa do Kamionki”, www.karpackamapaprzygody.pl - dostęp dn. 15.08.2021

B. Święs, „Zarys dziejów zakładu piwowarskiego Browar Grybów w latach 1830-1945” w: „Almanach Sądecki” R. IV, Nowy Sącz 1995