"Wykorzenieni/Ukorzenieni" - podsumowanie i podziękowania

„Wykorzenieni/Ukorzenieni” Czas podsumowań i podziękowań wszystkim osobom i podmiotom zaangażowanym we wsparcie i w organizację wydarzeń, które zainicjowaliśmy by godnie uczcić ofiary Zagłady w Grybowie - 1/3 mieszkańców Grybowa, ponad 1300 tutejszych Żydów i ogółem ponad 2000 ofiar z getta w Grybowie, a także by oddać głos ich potomkom i krewnym, którzy po Zagładzie musieli opuścić Grybów. W projekcie "Wykorzenieni/Ukorzenieni" zawarliśmy szereg działań, jak wystawa sztuki artystów - grybowian Ocalałych z Zagłady, lekcje historii dla uczniów trzech grybowskich szkół, warsztaty plastyczne dla młodzieży i dorosłych, spacer śladem murali "Cichego Memoriału" i getta, papierową publikację pełnego katalogu wystawy, koncert pieśni żydowskich, przyjęcie 7 rodzin potomków grybowskich Ocalałych i spotkanie obecnych mieszkańców z nimi, a także odnowienie macewy na masowej mogile 360 grybowskich Żydów w Białej Niżnej, rocznicowe spotkanie upamiętniające i modlitewne w Białej Niżnej, a w końcu zasadzenie pamiątkowego drzewa w Parku Miejskim. Sadząc wspólnie drzewo - symbol odnowy i nadziei, zmaterializowaliśmy ideę ukorzeniania - czyli odwrócenia wykorzenienia, jakie spotkało Ocalałych, a w wymiarze uniwersalnym dotyka również innych ludzi, dotkniętych utratą bliskich, domu, kraju, tak jak dziś uchodźców z Ukrainy i ofiary kryzysów migracyjnych. Nasze działania spotkały się z wyjątkowo żywą odpowiedzią i licznym uczestnictwem mieszkańców Grybowa i gości z innych miejscowości, co świadczy - jesteśmy o tym przekonani, bo wielokrotnie o tym usłyszeliśmy - jak bardzo są potrzebne i oczekiwane. To co szczególnie nas cieszy, co zakładaliśmy przygotowując projekt - to realne spotkanie i poznanie się grybowian obecnych i potomków tych dawnych, to zbudowanie relacji i otworzenie przestrzeni empatii i zrozumienia. Chcielibyśmy serdecznie podziękować przede wszystkim artystom i ich potomkom, którzy pozwolili nam włączyć ich i rodziców sztukę w naszą wystawę - Eli Diner, Ilan Diner-Dadon, Leela Corman, Lizette Corman, Rivka Sherman-Gold. Dziękujemy rodzinom, których pamiątki i fotografie prezentowaliśmy podczas wystawy, Esther Gilboa, Yakowowi Gilboa, Na'ama Gilboa, Miriam Tsivoni, Ruth Gottlob-Katz i Floralove Katz, Arie Frydmanowi, Martin Lipczer, Judith Lipczer, Ruthie Craimer, Jonny Lipczer, Aron Lipczer, Deborah Anne Sidloff. Dziękujemy za wsparcie naszego projektu i umożliwienie odnowienia macewy w Białej Niżnej Howard Unger i Caryn Stoll Unger. Dziękujemy za tłumaczenie wystawianych komiksów autorstwa Leeli Corman p. Ninie Kmak oraz p. Wiesławie Lewandowskiej-Kmak za skład ich polskiej wersji, oraz za przeprowadzenie czerwcowego warsztatu plastycznego opartego na sztuce Eliego Dinera. Dziękujemy za tłumaczenia tekstów wystawy – p. prof. Olenie Duć-Fajfer (j. łemkowski), p. Nadii Moroz-Olshanskiej (j. ukraiński), p. Agnieszce Kurdzielwicz (j. angielski), p. Asi Fruman, Uwe von Seltmann i Martinowi Hrehorcakowi (j. jidysz), rabinowi Rafiemu Ostroffowi i Eliemu Dinerowi (j. hebrajski). Dziękujemy p. Anecie Galei-Ligęzie i MCKCiE za udostępnienie sztalug oraz p. burmistrzowi Pawłowi Fydzie za udostępnienie obiektu Parku Miejskiego w celu umieszczenia wystawy plenerowej. Dziękujemy p. Marii Solarz, społecznemu kustoszowi Muzeum Parafialnego i samemu Muzeum za wypożyczenie gabloty muzealnej. Dziękujemy za współdziałanie w porządkowaniu grybowskiego cmentarza żydowskiego ze Stowarzyszenie dla Ciebie, Agnieszce Trybowskiej i Małgorzacie Górze z ekipą, oraz za Wasze uczestnictwo w warsztatach i koncercie. Dziękujemy za trud wykonania renowacji macewy i całego zabytkowego obiektu cmentarza – masowej mogiły w Białej Niżnej p. konserwatorowi sztuki Józefowi Stecowi. Dziękujemy WUOZ w Nowym Sączu oraz p. Markowi Sawickiemu, p. Tomaszowi Próchnickiemu i Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy za konsultacje dotyczące prawa ochrony zabytków i prawa religijnego. Dziękujemy p. Jolanta Kruszniewska, doktorantce judaistyki UJ za konsultacje merytoryczne treści napisów na macewie. Dziękujemy p. Jackowi Kukowi za udostępnienie sąsiedniej działki do umożliwienia przejazdu do obiektu cmentarza. Z ramienia stowarzyszenia Saga Grybów za trudne dzieło organizacji renowacji odpowiadali Anna Boruch i Kamil Kmak. Dziękujemy Liceum Ogólnokształcące im. Artura Grottgera w Grybowie, które jest partnerem naszego projektu, podziękowania składamy na ręce p. dyrektora Tomasza Walickiego, za udostępnienie budynku do organizacji wystawy, koncertu, lekcji i warsztatów. Dziękujemy za koordynację przeprowadzenia lekcji historii p. Elżbiecie Orłowicz-Kmak, dziękujemy za udział w lekcjach i warsztatach uczniom oraz p. Adrianie Holender i p. Anecie Korzeniowskiej z SP nr 1 w Grybowie oraz uczniom SP w Siołkowej z p. Ewą Kornakiewicz i Marią Adamik. Dziękujemy p. Ewelinie Rzemińskiej za koordynację zaproszenia grybowskich seniorów, uczestników spaceru edukacyjnego. Dziękujemy uczestnikom spaceru z Grybowa, Poznania, Ropy, Wysowej, Stróż. Dziękujemy za koordynację organizacji koncertu i wykonanie partii oboju Jakubowi Kornakiewiczowi oraz pozostałym artystom: Katarzynie Brajner, Piotrowi Kwincie, Piotrowi Przewoźniakowi i Piotrowi Lasce, podziękowania również dla Grzegorza Brajnera, p. Mariana Bergańskiego i p. Andrzeja Głoda za wsparcie w obsłudze koncertu. Za wspaniałą współpracę przy opracowaniu grafiki tablic wystawowych, albumu z katalogiem wystawy oraz innych materiałów graficznych dziękujemy Studiu Graficznemu Fesido z Krakowa. Serdecznie dziękujemy p. Kice Miszteli za włączenie się w działanie edukacyjne naszego projektu i przekazanie wielu dziesiątek egzemplarzy książki ojca, Stanisława Osiki. Dziękujemy wreszcie za ufundowanie sadzonki – dębu – który zasadziliśmy wspólnie w Parku Miejskim firmie i szkółce Park-M ze Starego Sącza i pp. Marianowi, Dorocie i Paulinie Leksanom z Cieniawy za wykonanie kamiennej tabliczki pamiątkowej, opisującej drzewo, rocznicę i nasze spotkanie 21 sierpnia 2022. Dziękujemy wszystkim uczestnikom i gościom wydarzeń: wernisażu, spotkań, lekcji, spaceru, warsztatów, porządkowania cmentarza w Siołkowej i spotkania upamiętniającego w Białej Niżnej, w tym p. burmistrzowi miasta Grybów Pawłowi Fydzie, p. wójtowi Gminy Grybów Jackowi Migaczowi, p. sołtysowi Białej Niżnej Janowi Grucy, radnym Rady Miasta Grybowa, p. Przewodniczącemu GWŻ w Krakowie Tadeuszowi Jakubowiczowi p. Przewodniczącej Stowarzyszenia Dzieci Holokaustu w Krakowie Annie Grygiel-Huryn, stowarzyszeniu Sądecki Sztetl z drem Łukaszem Połomskim, Edytą Danielską, Arturem Franczakiem, siostrom Dominikankom z klasztoru w Białej Niżnej, mieszkańcom Grybowa, okolicznych i dalszych miejscowości. Dziękujemy serdecznie Forum Dialogu - Forum for Dialogue, które współfinansowało nasz projekt oraz p. Jagodzie Szkarłat za obecność w Grybowie i pomoc 21 sierpnia. Projekt składający się z tak wielu elementów nie powstałby bez ogromu wysiłku bardzo wielu osób. Nad jego organizacją i koordynacją społecznie pracowało stowarzyszenie Saga Grybów: Anna Boruch, Anna Kurdzielewicz, Piotr Kurdzielewicz, Andrzej Kmak, Marcin Przetacznik, Ewa Kornakiewicz, Maria Adamik, Ewa Andrzejewska, Iwona Niepsuj, Katarzyna Winiarczyk, Justyna Sekuła, Agnieszka Kmak, Kamil Kmak. Zachęcamy do włączania się w nasze dalsze działania. Relacji z „kuchni” projektu poświęcimy osobny wpis Przypominamy że wystawa projektu „Wykorzenieni/Ukorzenieni” trwa do 18 września i jest dostępna w LO im. A. Grottgera w Grybowie przy ul. Kościuszki 7 oraz w Parku Miejskim obok amfiteatru.

Fot. Mateusz Książkiewicz, K. Kmak